Cá as a dtagann an t-ainm: Cathair Phort Láirge

Is contae álainn í Phort Láirge – áit atá lán le stair shaibhir. Tá saibhreas ina ainm fosta.

Tagann an t-ainm Déise ó na Déisí Mumhan, treibh Ghaelach a lonnaigh sa cheantar thart ar an 4ú haois AD.

Ciallaíonn ‘Déise’ ar dtús "muintir faoi réir" nó "muintir faoi smacht", rud a d’fhéadfadh tagairt a dhéanamh dá stádas faoi chlanna níos cumhachtaí.

Le himeacht ama, bhunaigh siad a ríocht féin neamhspleách i gCathair Phort Láirge.

Sa lá atá inniu ann, is leasainm bródúil é ‘Na Déise’ ar an gcontae agus ar a mhuintir, go háirithe i gcúrsaí spóirt agus cultúir.

Waterford city.

Meastar gurbh é Lárag (as a dtagann Port Láirge) ceannaire áitiúil nó figiúr miotaseolaíoch. Léiríonn an t-ainm ról luath na cathrach mar chalafort abhann ar inbhear na Siúire, i bhfad roimh theacht na Lochlannach.

Tagann an t-ainm Béarla ‘Waterford’ ó Veðrafjǫrðr, seanfhocal Lochlannach a chiallaíonn "fjord gaofar" nó b’fhéidir "fjord na reithe". Tháinig na Lochlannaigh i 914 AD agus bhunaigh siad lárionad trádála ag béal na Siúire.

Tháinig Waterford chun cinn mar chéad chathair na hÉireann agus mar cheann de na calafoirt ba thábhachtaí le linn ré na Lochlannach agus na Normannach ina dhiaidh sin.

In 1170, ghabh na Normannaigh, faoi cheannas Strongbow, Port Láirge agus rinneadh daingne láidir Shasanach di.

Fuair an chathair a céad chairt i 1205 agus d’fhás sí ina calafort saibhir meánaoiseach. Mar gheall ar a suíomh straitéiseach, bhí sí ríthábhachtach don trádáil, cosaint agus riarachán.

Sa lá atá inniu ann, tá cáil ar Phort Láirge mar gheall ar a fréamhacha Lochlannacha, a ballaí meánaoiseacha, agus a chriostal cáiliúil.

An Rinn, Dungarvan, County Waterford.

Ach insíonn a hainmneacha — Déise, Port Láirge, agus Waterford — scéal níos doimhne faoi áit a mhúnlaigh treibheanna Gaelacha, lonnaitheoirí Lochlannacha, agus na céadta bliain d’athrú cultúrtha.

An Blaa

Is é an blaa /blɑː/ nó blaa Phort Láirge ná rollóg bhán, bhog, a bhaineann go láidir le Port Láirge. Déantar í fós i gContae Phort Láirge agus i ndeisceart Chontae Chill Chainnigh. Tá bla, blah mar ainmneacha malartacha uirthi.

* This article was originally published on ExtraG.ie.